انفاق به معنای صرف کردن و نفقه در لغت به معنای مخارج زندگی می باشد و در اصطلاح به مالی گفته می شود که صرف مخارج همسر و اقارب می شود که شامل خوراک، پوشاک، مسکن و... می باشد.
در کتب فقهی به پرداخت نفقه زن توسط شوهر تاکید شده است و این تاکید دلالت بر وجوب دارد.
در قانون مدنی نیز نفقه مورد توجه قرار گرفته است و آن را شامل تمام نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن عنوان کرده است. اما این نیازهای متعارف شامل چه مواردی می گردد؟ مسکن، پوشاک، غذا، اثاث منزل، هزینه های درمانی و بهداشتی، خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. در قانون مدنی از واژه از قبیل استفاده شده است و این بدان معناست که دلالت حصری نمی باشد و موارد خارج از ماده 1107، در صورتی که متعارف و در شأن زن باشد را شامل می شود. نکته ای که وجود دارد این است که با توجه به ذکر متعارف در ماده در خصوص هزینه درمانی زوجه، مرد مکلف به تامین هزینه های گزاف در خصوص بیماری های سخت نبوده و در حدوث اختلاف این خصوص ، قاضی تصمیم مقتضی را با رعایت حقوق طرفین صادر می کند. ابهامی که ممکن است پیش آید این است که آیا هزینه تحصیل زن در صورتی که در دانشگاه هایی تحصیل نماید که دارای شهریه است بر مرد واجب است؟ بنظر می رسد که ماده 1107 دلالت بر هزینه تحصیل به عنوان هزینه متعارف نمی کند.
انواع نفقه چیست؟
نفقه وظیفه شرعی و قانونی است که بر گردن افراد می باشد. نفقه در قانون مدنی دو نوع بیان شده است:
- نفقه زوجه یا زن: این نوع نفقه، برگردن شوهر می باشد و مرد به عنوان رئیس خانواده موظف به پرداخت می باشد و همانطور که در بالا بیان شد شامل هزینه های متعارف زن می باشد که در عقد دائم می بایست پرداخت شود و شوهر در ازدواج موقت ملزم به پرداخت نمی باشد.
- نفقه اقارب و خویشاوندان: اقارب جمع اقرب و به معنای خویشان می باشد، اقارب به صورت عام شامل اقارب نسبی، سببی و رضاعی می شود، اما آنچه در مبحث نفقه مورد توجه است، نفقه اقارب نسبی، آن هم در خط مستقیم یعنی به صورت عمودی می باشد که اقارب در خط مستقیم شامل نفقه اولاد و نفقه پدر و مادر و اجداد می شود. این نوع نفقه برخلاف نفقه زوجه الزام مطلق نبوده و تحت شرایطی قابل پرداخت می باشد و مانند نفقه زوجه شامل هزینه های متعارف می باشد. نفقه اولاد یا فرزندان، برعهده پدر، مادر و اجداد پدری و مادری است. طبق توضیحات قبلی که بیان شد این نفقه تحت شرایط خاصی پرداخت می شود که داشتن تمکن و نبود طبقه قبلی از جمله این شرایط است. نفقه پدر و مادر و اجداد نیز بر عهده فرزند یا فرزندان است و در صورت نبود فرزند یا نداشتن تمکن مالی آنها این وظیفه بر گردن نوه می باشد و در این خصوص فرقی بین پسر و دختر نیست.
مزایای وصول مهریه توسط وکیل مهریه
میزان نفقه زن چقدر است و چگونه محاسبه می شود؟
یکی از مباحث مهم در روابط زناشویی پرداخت نفقه به زن است. قانونگذار نیز اهمیت این موضوع را مورد توجه قرار داده و در صورت عدم پرداخت توسط مرد برای آن ضمانت اجرای کیفری و حقوقی در نظر گرفته است. سؤالی که می توان مطرح کرد این است که میزان نفقه زن چقدر است و این میزان چگونه و بر چه اساسی تعیین می شود. با توجه به ماده 1107 قانون مدنی که در خصوص نفقه به تأمین نیازهای متعارف زن با توجه به وضعیت او پرداخته است لذا تعیین میزان نفقه به صورت مشخص ممکن نمی باشد و در هر مورد باید قاضی و کارشناس با توجه به وضعیت و شرایط خانوادگی زن مقدار نفقه را مشخص کند.
در چه مواردی نفقه به زن تعلق نمی گیرد؟
عدم تمکین در عقد دائم: براساس قانون و شرع به محض اینکه عقد دائم صورت بگیرد مرد باید نفقه همسر خود را پرداخت نماید. اما استثنائاتی در این خصوص وجود دارد که مرد می تواند از پرداخت نفقه زن خود امتناع کند. براساس قانون زن در صورتی مستحق نفقه می شود که از مرد تمکین کند اما اگر بدون دلیل و عذر موجه تمکین نکند مرد ملزم به پرداخت نفقه نمی باشد. ولی اگر زن در دوران عقد و قبل از دخول بخواهد از حق حبس خود استفاده کند می تواند بدون تمکین نفقه را دریافت کند زیرا براساس قانون تا زمانی که زن مهریه خود را به طور کامل دریافت نکرده می تواند از مرد خود تمکین نکند. با توجه به مباحثی که مطرح شد در صورتی که زن عقد دائم باشد و از همسر خود تمکین نکند نفقه به او تعلق نخواهد گرفت اما شاید برای شما جای سؤال باشد که تمکین به چه معناست. تمکین به معنای تأمین نیازهای مرد می باشد که یکی از این نیازها رابطه زناشویی است که زن جزء در صورت بیماری و یا ترس از همسر نمی تواند از آن خودداری کند.
ترک کردن منزل مشترک بدون دلیل موجه: یکی دیگر از موارد تمکین اقدامت در منزل مشترک می باشد مگر اینکه در ضمن عقد نکاح شرط شده باشد که زن در جای دیگری زندگی کند و یا اینکه زن از ترس ضرر جانی محل اقامت خود را ترک کند.
عقد موقت یا صیغه: از جمله مواردی که زن را مستحق دریافت نفقه نمی کند عقد موقت می باشد که در عرف عامه از آن تحت عنوان صیغه یاد می شود. البته عدم پرداخت نفقه در ازدواج موقت مطلق نبوده و اگر شرط یا توفقی توسط زوجین صورت گرفته باشد زن می تواند مستحق دریافت نفقه باشد.
طلاق زن از مرد در دوران نافرمانی: در صورت وقوع طلاق بین زوجین زن همچنان تا پایان عده مستحق دریافت نفقه است مگر اینکه طلاق در حالت نشوز واقع شود که در این صورت زن مستحق دریافت نفقه نمی باشد.
طلاق بائن یا فسخ نکاح: در صورتی که زن از مرد در حالت خلع و مبارات، باکره یا یائسه جدا شود و یا اینکه نکاح بین آنها فسخ شود زن مستحق دریافت نفقه نیست مگر اینکه زن حامله باشد که در این حالت تا زمان به دنیا آمدن بچه نفقه را دریافت خواهد کرد.
عده وفات: اگر شوهر زن فوت کند و در عده باشد مستحق دریافت نفقه نیست مگر اینکه از مرد حامله باشد. اما این ماده قانونی در سال 81 اصلاح شد و زن را مستحق دریافت نفقه دانسته است که پرداخت این نفقه از اموال مرد صورت می گیرد و در صورت نداشتن مال پرداخت آن توسط اقارب می باشد.
نحوه به اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت و دادگاه خانواده
نفقه زن در دوران عقد به چه صورت است؟
برخی از فقها بر این باورهستند که تا زمانی که دختر در منزل پدر می باشد و هنوز به خانه شوهر نرفته است مستحق دریافت نفقه نمی باشد. اما در قانون مدنی خلاف این نظر مورد توجه قرار گرفته است و بیان شده است که به محض اینکه عقد دائم بین زن و مرد صورت بگیرد زن مستحق دریافت نفقه می باشد. البته در صورتی که بخواهد از حق حبس خود استفاده نکند می بایست تمکین کند. پس بنابراین بین نفقه و تمکین رابطه ای دو جانبه می باشد یعنی زن اگر در دوران عقد از شوهر خود تمکین نکند مرد ملزم به پرداخت نفقه نمی باشد و بالعکس تمکین کند مرد می بایست نفقه او را پرداخت کند. یکی از موارد تمکین که در قانون مطرح شده است سکونت در منزل مشترک می باشد اما در خصوص زن عقدی که در منزل پدر خود می باشد جای سؤال است که آیا همچنان مستحق دریافت نفقه می باشد یا خیر. در این خصوص نظرات متفاوتی وجود دارد چرا که به عقیده برخی در اینجا تمکین صورت نمی گیرد اما عده دیگر به ماده 1102 قانون مدنی استناد کرده و زن را مستحق دریافت نفقه می دانند زیرا با وقوع عقد زن و مرد باید به وظایف خود که یکی از آن ها پرداخت نفقه می باشد عمل کند. پاسخ به چنین ابهامی را در صورتی می توان مشخص بیان کرد که مقصود از تمکین را تمکین عام بدانیم یا تمکین عام و خاص؟
یکی از مباحثی که زوج به دریافت نفقه خود در دوران عقد بدون تمکین استناد می کند حق حبس می باشد به این معنا که زن تا زمانی که تمام مهریه خود را دریافت نکند می تواند تمکین نکند در خصوص زنی که در دوران عقد به سر برده و به حق حبس خود استناد می کند می بایست این نکته را مورد توجه قرار داد که این حق تا قبل از رابطه زناشویی پا برجاست و اگر زن خود را در اختیار مرد قرار داد دیگر با استناد به آن نمی تواند با عدم تمکین همچنان مستحق دریافت نفقه باشد.
مشاوره با وکیل پایه یک دادگستری
رابطه تمکین و نفقه چیست؟
دریافت نفقه مستلزم تمکین کامل زن اعم از تمکین عام و خاص از مرد می باشد. اگر زنی به صورت عام و خاص از همسر خود تمکین نکند مرد می تواند با استناد به نشوز زن از پرداخت نفقه او خود داری کند. بنابراین اگر زن به دادگاه مراجعه کرده و نفقه خود را مطالبه کند مرد در صورتی می تواند از خود دفاع کرده و نفقه را پرداخت نکند که نشوز یا نافرمانی زن را اثبات کند.
عدم تمکین چیست و ضمانت اجرای آن چیست؟
مدارک مورد نیاز برای طرح دعوای نفقه زن
- سند ازدواج و یا کپی مصدق آن.
- کارت ملی.
- شناسنامه و یا کپی مصدق.
- تنظیم دادخواست در صورتی که دعوای حقوقی را مطرح نماید.
- تنظیم شکوائیه در صورتی که جنبه کیفری نفقه را مطالبه نماید.
- برگه اظهار نامه در صورتی که قبلا برای شوهر فرستاده باشد.
- برگه استشهادیه در صورتی که زن تقاضای اعسار از هزینه دادرسی را داشته باشد.
- وکالت نامه وکیل در صورتی که وکیل اختیار کرده باشد.
- دلایل و اماراتی که دال بر تمکن مالی شوهر می باشد در صورتی که زن جنبه کیفری نفقه را پیگیری نماید.
در صورت عدم پرداخت نفقه آیا می توان حکم جلب مرد را گرفت؟
یکی از قرارهایی که در مراجع قضایی صادر می کند و باعث می شود که مرد به دلیل عدم پرداخت دین خود یا عدم حضور در مراجع قضایی متهم شود قرار جلب می باشد که به اشتباه در عرف عامه حکم جلب گفته می شود. اشتباهی که ممکن است بیشتر افراد دچار آن شوند این است که می بایست دعاوی خانوادگی را از طریق دادگاه خانواده پیگیری کنند. این تصور در صورتی درست است که عدم پرداخت نفقه صرفا جنبه حقوقی داشته باشد اما اگر مرد با وجود استطاعت مالی نفقه زن را پرداخت نکند و نفقه جنبه کیفری پیدا کند زوجه می بایست برای تسریع روند رسیدگی و همچنین، زندانی نمودن مرد دعوای کیفری را در مراجع کیفیری مطرح نماید. با توجه به اینکه عدم پرداخت نفقه کیفری باعث صدور قرار جلب شوهر شده می توان اینگونه بیان کرد که صدور قرار جلب در خصوص نفقه کیفری مطرح است. مورد دیگری که سبب صدور قرار جلب توسط مراجع قضایی می شود زمانی است که مرد محکوم به پرداخت نفقه شده ولی همچنان از پرداخت خودداری می کند در این صورت زن می تواند مجددا درخواست جلب را مطرح کند و دادگاه با صدور قرار مرد را موظف به پرداخت کرده و در صورت عدم پرداخت بازداشت و زندانی می شود.
از طریق داداپ میتوانید بهترین وکیل خانواده را انتخاب کنید.
تنظیم اظهارنامه
مشاوره حقوقی حضوری