نفقه فرزند چیست؟

نفقه به معنای خرج کردن و هزینه کردن می باشد. در حقوق مدنی نفقه را تحت عنوان هزینه های متعارف و متناسب من جمله خوراک، پوشاک، مسکن و غیره قرار داده است. و در ادامه نفقه را به دو نوع تقسیم کرده است که یکی از آن ها نفقه اقارب می باشد و فرزند یا فرزندان نیز در زمره این دسته قرار می گیرند. با توجه به اینکه در قانون مدنی در ماده 1168 نگهداری اطفال را حق و تکلیف والدین قرار داده است و این حق مستلزم تکالیفی برای آن ها می باشد که ازجمله آن ها می توان به نفقه اشاره کرد. اما در ماده 1199 قانون مدنی نفقه را بر عهده پدر قرار داده است و در صورتی که فرزند پدر نداشته باشد و یا پدر توانایی پرداخت نفقه نداشته باشد این وظیفه بر عهده اجداد پدری می باشد. حال اگر اجداد پدری در قید حیات نباشند یا قادر به پرداخت نفقه نباشند این وظیفه به مادر منتقل می شود و در صورتی که مادر نیز شرایط لازم را نداشته باشد اجداد مادری عهده دار این وظیفه خواهند بود. حال سؤال این است که اگر پدر یا مادر از یکدیگر جدا شوند و طفل تحت حضانت مادر باشد آیا پدر موظف به پرداخت نفقه نیست؟ پاسخ این است که تحت حضانت بودن کودک وظیفه پدر را از بین نبرده و می بایست پدر ماهانه مبلغی به عنوان نفقه به مادر برای تأمین هزینه های فرزند پرداخت کند. 

بیشتر بخوانید: وضعیت مهریه بعد از فوت شوهر

انواع نفقه فرزند چیست؟

براساس ماده1204 قانون مدنی نفقه فرزندان شامل تهیه مسکن، خوراک، پوشاک، درمان و مواردی از این قبیل می باشد و در صورتی که پدر با وجود استطاعت مالی از پرداخت خودداری کند طبق قانون و براساس ماده 642 قانون مجازات اسلامی با پدر برخورد قانونی می شود. موارد مطرح شده با توجه به موارد مطرح شده در بالا محصور نبوده و هرگونه هزینه ای که برای ادامه زندگی فرزندان و جهت رفع نیازهای آن ها باشد مشمول نفقه فرزندان می شود. در خصوص هزینه تحصیل فرزندان باید بیان داشت که در صورتی که ادامه تحصیل ضرورت داشته باشد این وظیفه بر دوش والدین می باشد و مقصود از این ضرورت تحصیلات عالیه در دانشگاه های با هزینه های گزاف نمی باشد.

نفقه فرزندان تا چه سنی به آن ها تعلق می گیرد؟

با توجه ماده 1168 و 1199 قانون مدنی که بیان داشته حضانت اطفال و نفقه اولاد برعهده والدین می باشد شاید بتوان اینگونه تفسیر کرد که فقط مشمول اطفال می شود و بالغین را شامل نمی شود اما در این خصوص جای نگرانی نیست و در ماده 48 قانون حمایت خانواده تکلیف نفقه بعد از رسیدن به سن بلوغ را مشخص کرده است در بند 3 ماده 48 قانون حمایت خانواده بیان شده است که فرزند دختر در صورتی که شغل یا همسر نداشته باشد و پسر تا سن بیست سالگی و بعد از آن در صورتی که معلول بوده و یا مشغول به تحصیل باشد همچنان مستحق دریافت نفقه از والدین خود می باشد. بنابراین، بلوغ و رشد مانع از دریافت نفقه نشده و وظیفه تأمین مخارج فرزندان بر عهده پدر و مادر می باشد. حتی دختری که ازدواج کرده و از همسر خود جدا شده است اگر درآمد و شغلی نداشته باشد می تواند از حقوق و مستمری پدر خود استفاده کند. البته میتوان به ماده 1197 قانون مدنی  نیز برای دریافت نفقه فرزندان بالغ تمسک جست که بیان می دارد کسی مستحق نفقه است که ندار بوده و نتواند به وسیله اشتغال به شغلی وسایل معیشت خود را فراهم سازد.

روش های مطالبه نفقه فرزندان

ممکن است که پدر از پرداخت نفقه فرزندان خود امتناع کند در این صورت اگر دختر زیر 9سال و پسر زیر 15 سال باشد با توجه به اینکه بلوغ از جمله شرایط برای طرح دادخواست و شکایت می باشد لذا وظیفه پیگیری و مطالبه نفقه با کسی می باشد که کودک توسط او نگهداری می شود. مثلا در صورتی که کودک تحت حضانت مادر باشد می تواند به طرفیت فرزند از پدر مطالبه نفقه را درخواست کند. پس از بلوغ فرزندان نیز تا زمانی که رشد آنها ثابت نشده است نمی توانند به تنهایی اقامه دعوی کنند زیرا در دعاوی مالی رشد جز شرایط اصلی می باشد. نکته ای که در این خصوص می توان به آن اشاره کرد این است که بعد از بلوغ، مادر در صورتی می تواند از طرف فرزندان اقامه دعوی کند که قیم آنها باشد. البته لازم به ذکر است که در صورت جدایی و طلاق والدین دادگاه براساس ماده 29 قانون حمایت خانواده دادگاه مکلف است که در خصوص نفقه فرزندان تعیین تکلیف کند. با توجه به اینکه در قانون مدنی شرط پرداخت نفقه و اقارب را استطاعت مالی پرداخت کننده قرار داده است و در ماده 642 قانون مجازات اسلامی و همچنین ماده 53 قانون حمایت خانواده بیان شده است هر کس در صورت استطاعت مالی از پرداخت نفقه اقارب امتناع کند مجرم شناخته شده و متحمل 6 ماه تا دو سال حبس می گردد. می توان به این نتیجه رسید که برای پیگیری نفقه فرزندان می بایست از طریق شکایت کیفری خواسته خود را مطرح کرد.

بیشتر بخوانید: اجرت المثل چیست؟

مجازات عدم پرداخت نفقه فرزند چیست؟

براساس ماده 642 قانون مجازات اسلامی در صورتی که پدر توانایی مالی جهت پرداخت نفقه فرزندان خود را داشته باشد و از پرداخت سر باز زند دادگاه او را به سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می کند. همچنین، در ماده 53 قانون حمایت از خانواده نیز عدم پرداخت نفقه جرم انگاری شده و بیان شده است که هر کس در صورت استطاعت مالی نفقه اشخاص واجب النفقه را نپردازد به حبس تعزیری درجه 6 محکوم می شود. 

نفقه فرزندان بعد از طلاق به چه صورت است؟

بعد از طلاق تا سن 7 سالگی حضانت کودکان بر عهده مادر است اما این به معنای پرداخت نفقه از سوی مادر نمی باشد و پدر در صورت داشتن استطاعت می بایست نفقه را پرداخت نماید. همانطور که در قسمت بالا بیان شد بعد از طلاق برای پسران تا بیست سال و دختر تا زمان ازدواج نفقه بر عهده پدر می باشد. 

بیشتر بخوانید: نفقه زن و مواردی که شامل آن می شود