شرایط اعاده حیثیت + نحوه شکایت و مجازات

اعاده حیثیت (اعادی شرف) چیست؟

ادعای شرف یا اعاده حیثیت به این معنا است که فردی به دروغ و برخلاف واقع جرمی را به دیگری نسبت بدهد .مهم نیست که ضرری به بزه دیده وارد بشود یا نه  چون این جرم مطلق بوده و نتیجه ملاک نمی باشد.براساس قانون بزه دیده محق می باشد که برای  بازگرداندن اعاده حیثیت از دست رفته و زایل کردن محکومیت بی جهت خود اقدام نماید.
براساس :ماده 698 :«هرکس به قصد اضرار به غير يا تشويش اذهان عمومي يا مقامات رسمي به وسيله ي نامه يا شکواييه يا مراسلات يا عرايض يا گزارش يا توزيع هرگونه اوراق چاپي يا خطي با امضاء يا بدون امضاء اکاذيبي را اظهار نمايد يا به همان مقاصد اعامالي را برخلاف حقيقت راسا يا به عنوان نقل قول به شخص حقيقي يا حقوقي يا مقامات رسمي تصريحا يا تلويحا نسبت دهداعم از اين که به طريق مزبور به نحوي از انحاء ضرر مادي يا معنوي به غير واقع شود يا نه علاوه بر اعاده حيثيت در صورت امکان ، بايد به حبس از 2 ماه تا 2 سال و يا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود»
اعاده حیثیت جرم خصوصی و قابل گذشت می باشد بنابراین بدون پیگیری و طرح شکایت شاکی خصوصی قابل رسیدگی نیست.
اعاده حیثیت دارای دو معنای عرفی و حقوقی می باشد.
1-اعاده حیثیت عرفی
در اینجا شخص بی گناه که به دروغ مورد بازخواست قرارگرفته و آبرویش لکه دار شده است از طریق مرجع قضایی اقدامات لازم را انجام می دهد.
اعاده حیثیت عرفی می تواند از طریق جرایم ذیل واقع شود:
*افترا: در این جرم فردی جرمی را به فرد دیگری نسبت دهد، بدون آن که قادر به اثبات آن باشد.آنچه در افترا مهم است نسبت دادن دروغین می باشد. مثل اینکه تو زناکار می باشی،تو دزد هستی و..
*نشر اکاذیب: اظهار و گفتن دروغ یا نسبت دادن امری خلاف واقع چه به طور صریح چه به طور نسبی به دیگری و در قالب نوشتاری
*توهین: ازقبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک که مخاطب آن، حتما اشخاص حقیقی می باشند.این جرم می تواند از طریق فضای مجازی هم رخ دهد.
2-اعاده حیثیت کیفری و حقوقی
برخلاف اعاده حیثیت عرفی که شخصی بی گناه مورد حمایت قانون بود در اینجا با شخصی مواجه می باشیم که در گذشته مرتکب جرم شده است و به موجب قانون از حقوق اجتماعی محروم شده است و عمل شخص باعث شده که حیثیت او لکه دار شود.در واقع شخص در اثر جرم از یک سری حقوق اجتماعی محروم می شود یعنی به حکم قانون اهلیت دارا شدن آن حقوق را از دست میدهد، اعاده حیثیت ،اعاده دوباره آن اهلیت و حقوق می باشد که براساس قانون بعد از گذشتن مواعد قانونی قابل احیا می باشد.

افترا چیست؟

افترا به معنی نسبت دادن دروغین می باشد که  در آن شخص بزهکار عملی را به بزه دیده نسبت می دهد که قادر به اثبات صحت آن  نیست براساس ماده 697 قانون مجازات اسلامی:«هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر کند که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت کند، جز در مواردی که موجب حد است، به یک ماه تا یک سال حبس و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد.»
افترا علاوه بر نسبت دادن که در قالب گفتار می باشد از طریق انجام عمل هم قابل تحقق می باشد که در ان بزهکار با صحنه سازی سعی در مجرم کردن بزده دیده دارد. بر اساس ماده 699  قانون مجازات اسلامی:«هرکس عالما عامدا به قصد متهم کردن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌‌شود، بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او است، بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به اوقلمداد کند و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب شود، پس از صدور قرار منع تعقیب یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از 6 ماه تا سه سال یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می‌شود.»ملاک مجرم تلقی شدن افترادهنده ، ارتکاب جرم به شکل عالمانه و عامدانه است؛ به این معنا که مفتری به جرم بودن آنچه نسبت می‌دهد، علم داشته باشد و عمدا عمل افترا را انجام دهد.مهم نیست که به هدف خود برسد و از این حیث ضرری به بی گناه وارد کند بلکه ملاک علم و عمد می باشد.

شرایط تحقق جرم افترا

هرجرمی برای اینکه تحقق یابد نیاز به مهیا شدن شرایطی دارد که در ادامه در خصوص جرم افترا شرایط لازم برای تحقق این جرم را شرح می دهیم:
1-  نسبت دادن جرم به دیگری: برای  اینکه جرم افترا  محقق شود لازم است که جرمی به بی گناه نسبت داده شود  و نسیت دادن نخلف از زمره این جرم خارج می باشد .از جمله شرایطی که جرم افترا را از توهین جدا نمی سازد همین نسبت دادن جرم به دروغ  می باشد  در حالی که در بیان عامه این دو اشتباها به جای هم به کار برده می شوند.
2-مشخص بودن طرف انتساب:باید طرف مورد انتساب مشخص باشد و نمی توان یه جمع گسترده را مورد خطاب قرار داد.
3-ابتدایی بودن استناد:اگر کسی در مرجع قضایی و در مقابل دفاع از خود به طرف مقابل جرمی را بدون قصد و عمد نسبت دهد نمی توان آن را مشمول افترا قرار داد.
4-ناتوانی از اثبات ادعا:اگر کسی بتواند صحت انتساب خود را اثبات کند جرم افترا واقع نمی شود بنابراین باید نسبت دهنده ناتوان از اثبات باشد.
5-وسیله اسناد : شامل اوراق چاپی یا خطی،نطق در مجامع،درج در روزنامه و جراید می باشد.
6-جملات بیان شده حاوی تهمت بوده و به حیثیت افراد لکه وارد کند.  

انواع اعاده حیثیت

اعاده حیثیت به دو قسم عرفی و کیفری تقسیم می شود.
1-اعاده حیثیت  عرفی:در اینجا با فرد بی گناهی مواجه هستیم که مورد بی مهری فرد دیگری قرار گرفته و به دروغ به او نسبت هایی داده شده یا اینکه با توهین حیثیت او لکه دار شده است.در اینجا شاکی با مراجعه به مراجع قضایی و براساس دستور مقام قضایی می تواند از بزهکار بخواهد که حیثیت از دست رفته اش را به او بازگرداند.
2-اعاده حیثیت کیفری یا همان اعاده حقوق اجتماعی:در اینجا با مجرمی مواجه هستیم که به دلیل جرمی که مرتکب شده است براساس قانون برای مدتی از حقوق اجتماعی محروم شده است. فرد مجرم بعد از گذشتن از دوران محکومیت ناشی از جرم اش و گذشت زمان های مقرر در قانون حیثیتش اعاده شده و دوباره دارای اهلیت میگردد.

اعاده حیثیت در قانون مجازات اسلامی

براساس قانون شخصی که آبرو و حیثیت او لکه‌دار شده است، می‌تواند در دادگاه به طرح شکایت افترا، مبادرت کند. در این‌صورت شخص افترازننده به موجب قانون و حکم دادگاه مجرم شناخته و مجازات می‌شود. البته لازم به ذکر است که مساله افترا و هتک آبرو، یک بعد معنوی نیز دارد و طبیعتا فرد آسیب‌دیده باید این امکان را داشته باشد که برای جبران خسارت معنوی خود نیز درخواست بدهد.
مساله جبران خسارت معنوی ناشی از هتک حیثیت، در ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی مورد اشاره قرار گرفته است اما با این وجود، اصولا دادگاه‌ها برای جبران خسارت معنوی ناشی از افترا حکم صادر نمی‌کنند و در نتیجه رویه قضایی مشابهی در این مورد وجود ندارد و دادگاه‌ها تنها به ماده ۶۹۷ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی استناد می‌کنند

مهلت شکایت اعاده حیثیت

باتوجه به اینکه جرم افترا قابل گذشت می باشد برای اینکه در مرجع قضایی مورد رسیدگی قرار گیرد نیاز به شکایت شاکی خصوصی دارد.و شاکی می بایست حیثیت از دست رفته خود را مطالبه کند.برای اینکه بتواند از این امتیاز قانونی استفاده کند باید ثابت کند که آنچه به او نسبت داده شده است دروغ می باشد به عبارت دیگر اگر فردی کسی را متهم به جرمی کند و ب در مرجع قضایی ثابت شود که چنین جرمی رخ نداده، طرف مقابل به دلیل هتک حیثت و برای بازگرداندن آبروی از دست رفته خود می‌تواند از فرد افترا زننده که با شکایت غیر واقعی خود موجب آبرو‌ریزی شده است، شکایت و درخواست اعاده حیثت کند.
در قانون برای شکایت اعاده حیثیت مهلت خاصی در نظر گرفته نشده است. با این‌حال،‌ علی‌رغم اینکه این شکایت دارای مهلت و زمان‌بندی خاصی نیست، برای رعایت مصالح و پیشگیری از تضییع حقوق افراد، شخص آسیب دیده بهتر است در اولین زمان ممکن، بعد از اینکه از اتهام مطرح شده تبرئه شد، برای اعاده حیثیت و طرح شکایت افترا اقدام کند.

چنانچه قصد طرح شکایت برای اعاده حیثیت دارید، میتوانید از طریق داداپ اقدام به انتخاب وکیل و دریافت مشاوره حقوقی در این خصوص نمایید

چگونه دادخواست اعاده حیثیت تنظیم کنیم؟

فردی که به دروغ مورد تهمت فرد دیگری قرار گرفته است در صورتی که شرایط لازم برای دفع اتهام از خود را داشته باشد می تواند به دادگاه مراجعه کرده و از افترازننده شکایت کند و در صورتی که بتواند بی گناهی خود را ثابت کند براساس ماده 697 قانون مجازات اسلامی تعقیب متهم را از دادسرا درخواست کند.دادسرا از متهم دعوت به عمل می آورد که اگر دفاعی از خود دارد بیان کند. در صورتی‌که سونیت و اتهام ناروای متهم اثبات شود،‌  دادسرا کیفرخواست صادر می‌کند و پرونده برای رسیدگی به داداگاه عمومی جزایی منتقل می‌شود.

مجازات حکم اعاده حیثیت چیست؟

کسی که به حیثیت دیگری لطمه واردکند می بایست مجازات شود در مواد 697 و 698 قانون مجازات اسلامی به این مهم پرداخته شده است.
بر اساس  ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، دادگاه مختار است که مرتکب را به یک ماه تا یک سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم کند.
همچنین بر اساس ماده ۶۹۸ قانون مجازات، در صورتی‌که افترا به دلیل نشر اکاذیب بوده باشد و موجب ورود ضرر مادی یا معنوی به غیر شده باشد، دادگاه مرتکب را به حبس تعزیری از ۲ ماه تا دو سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌کند. علاوه بر این در صورت امکان شرایط اعاده حیثیت شخص مورد افترا را نیز فراهم می‌کند.

حیثیت افراد برای آنها دارای ارزش ویژه می باشد و هرگونه خدشه به آن از نظر آنها ناپسند می باشد به همین دلیل قانون هم از حیثیت افراد دفاع کرده است و فرد خاطی را ملزم به بازگرداندن حیثیت از دست رفته بزه دیده نموده است.از دست رفتن حیثیت اجتماعی و خانوادگی افراد از طرق مختلف امکان پذیر می باشد یکی از طرق متداول افترازدن می باشد که در آن بزه دیده به دروغ مورد آماج بزهکار قرار می گیرد.از آنجا که افترا ازجمله جرایم قابل گذشت می باشد برای اینکه بزه دیده بتواند از خود دفاع کرده و حیثیت از دست رفته خود را بازیابد می بایست به مراجع قضایی مراجعه کرده و طرح دعوا نماید.در قانون مجازات اسلامی نیز از اعاده حیثیت سخن به میان آمده است که مشمول دو نوع اعاده حیثیت عرفی و قانونی می شود در اعاده حیثیت عرفی همانگونه که در  قسمت بالا شرح دادیم شخص بی گناه برای بازگرداندن حیثیت خود اقدام می کند و یا اینکه مرجع قضایی بزهکار را ملزم به عذرخواهی و... از طریق جراید برای بازگرداندن حقوق از دست رفته بزه دیده میکند .در اعاده حیثیت حقوقی برخلاف عرفی که با انسان بی گناه سروکار داشتیم،با بزه کاری مواجه هستیم که به دلیل جرم ارتکابی از حقوق اجتماعی محروم شده است و پس از گذشت مواعد قانونی می تواند اعاده حیثیت کند و حقوق قانونی خود را بازیابد.