مرخصی گرفتن برای زندانی چه شرایطی دارد؟

حبس از جمله مجازات هایی است که ممکن است به تنهایی یا همراه با مجازات های دیگر برای محکوم درنظر گرفته شود. مرخصی گرفتن برای محکوم به حبس یک حق محسوب می شود تا به این واسطه بتواند پیوند خود را با جامعه و خانواده حفظ نماید اما دادن این حق به محبوس ملزم به رعایت شرایط و کسب حداقل نمره اعتباری می باشد. در صورتی که زندانی واجد شرایط باشد به او سه روز در ماه معادل 36 روز در سال مرخصی داده می شود، البته نباید از این نکته غافل بود که صرف کسب حداقل نمره برای خروج از زندان کافی نبوده و زندانی می بایست علاوه برآن تأمین مناسب نیز بدهد. در صورت عدم ارائه تأمین، مرخصی وی به یک روز در ماه و به مدت 10 ساعت تحت الحفظ تقلیل پیدا می کند. لازم به ذکر است که زندانی یا همان مددجویی که به وی مرخصی تعلق گرفته است می بایست در زمانی که برای پایان مرخصی در نظرگرفته شده است خود را به زندان معرفی نماید وگرنه مشمول مجازات قانونی در خصوص فرار از زندان می شود.در این مقاله به بررسی شرایط دریافت اعطای مرخصی و شرایط اعطای مرخصی به زندانی می پردازیم.

شرایط دریافت مرخصی برای زندانی

1.  ضوابط  و مقررات زندان را مراعات نماید.
2.  در برنامه های اصلاحی و تربیتی زندان شرکت نماید.
3.  امتیاز اعتباری  لازم را کسب نماید.
4.  تامین مناسب بسپارد.

با وجود شریط فوق زندانی می تواند ماهانه ، حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شود . البته با توجه به وضعیت مددجو دادیار ناظر زندان و یا در مواردی قاضی اجرای احکام می تواند از باب ارفاق این مهلت را تمدید نماید، در اینصورت مهلت تمدید شده به میزان مرخصی استحقاقی مددجو یا زندانی افزوده نخواهد شد.

نکته: در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان ، زندانی می تواند به تشخیص دادستان ، حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده نماید .

نکته:کسب نصاب لازم در خصوص مرخصی برای زندانی که بستگانش فوت کرده یا فرزندش ازدواج کرده لازم نمی باشد.

نکته: اگر زندانی تأمین مناسب به مقام قضایی ندهد ، می تواند تحت مراقبت مأموران یک روز در ماه و به مدت 10 ساعت مرخصی داشته باشد .

اعطای مرخصی به زندانی که دارای شاکی خصوصی است

براساس ماده 520 آئین دادرسی کیفری : در مواردی که زندانی دارای شاکی خصوصی است و بنا به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام، اعطای مرخصی می‌تواند در جلب رضایت شاکی موثر باشد، زندانی می‌تواند علاوه بر مرخصی مذکور در این ماده پس از سپردن تأمین مناسب، در طول مدت حبس یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت هفت روز از مرخصی استفاده نماید. در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک بار دیگر به مدت هفت روز تمدید می‌شود.

بنابراین زندانی که دارای شاکی خصوصی است می تواند علاوه بر مرخصی های سه روزه و 5 روزه که در قسمت قبل به آنها اشاره کردیم، در صورت تشخیص دادستان یا قاضی اجرای حکم برای جلب رضایت شاکی به مدت حداکثر 7 روز مرخصی دریافت کند.

 اعطای مرخصی به زندانیان توسط رئیس قوه قضاییه

رئیس قوه قضائیه می‌تواند به مناسبت های ملی و مذهبی علاوه بر سقف تعیین شده در این قانون، حداکثر دو بار در سال به زندانیان واجد شرایط، مرخصی اعطاء کند.

بنابراین شرط دادن مرخصی از سوی رئیس قوه قضاییه از قرار ذیل است:

1. به  فراخور مناسبت ملی یا مذهبی باشد.
2. حداکثر دوبار در سال قابلیت اعطا توسط وی وجود دارد.
               

آیا به مجرمین خطرناک مرخص تعلق می گیرد؟

براساس تبصره 4 ماده 520 قانون آئین دادرسی کیفری، محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات با رعایت شرایط مندرج در صدر ماده و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهار ماه حداکثر پنج روز از مرخصی برخوردار شوند.

بنابراین مجرمان خطرناک نمی توانند از مرخصی 3 روزه در ماه استفاده نمایند و تنها می توانند هر چهار ماه یکبار و آن هم به مدت 4 روز از مرخصی استفاده کنند. لازم به ذکر است که این زندانیان می بایست علاوه بر داشتن شرایط عمومی برای مرخصی(رعایت ضوابط و مقررات، شرکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی و همچنین کسب نمره لازم)،موافقت دادستان مجری حکم را نیز جلب نمایند.

براساس ماده 47 قانون مجازات اسلامی، جرایم خطرناکی که مجازات آنها قابل تعلیق نمی باشد از قرار ذیل هستند:

الف- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، خرابکاری در تاسیسات آب، برق، گاز، نفت و مخابرات
ب- جرائم سازمان یافته، سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار، آدم‌ربایی و اسیدپاشی
پ- قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت با چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر، جرائم علیه عفت عمومی، تشکیل یا اداره مراکز فساد و فحشا
ت- قاچاق عمده مواد مخدر یا روانگردان، مشروبات الکلی و سلاح و مهمات و قاچاق انسان
ث- تعزیر بدل از قصاص نفس، معاونت در قتل عمدی و محاربه و افساد فی الارض
ج- جرائم اقتصادی، با موضوع جرم بیش از یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال

مجازات تأخیر در برگشت از مرخصی توسط زندانی

 فرض بر این است که زندانی که به وی مرخصی تعلق گرفته است تا حدودی متنبه شده و از خود حسن رفتار نشان داده است و مرخصی به عنوانی یک مشوق در اصلاح برای او درنظر گرفته شده است. به همین جهت، زندانی باید سعی کند تأخیری در برگشت از مرخصی نداشته باشد. در صورتی که زندانی بدون عذر موجه در موعد مقرر در زندان حاضر نشود مشمول مجازات قانونی فرار از زندان می شود.

بر اساس تبصره ماده ۵۴۷ قانون مجازات اسلامی، زندانی باید بعد از پایان مدت مرخصی، خود را به زندان معرفی کند و چنانچه بدون عذر موجه، به زندان برنگردد، اقدام او فرار از زندان محسوب می شود و به مجازات تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می شود یا ۳ تا ۶ ماه بر مدت زمان حبس فعلی او اضافه می شود.

 بنابراین اگر زندانی، دلیل موجه و قانونی برای تأخیر در برگشت ارائه دهد، می تواند تأخیر خود را موجه کند و مشمول مجازات نشود.

نکته: علاوه بر این مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی، به موجب  ماده ۲۰۷ آئین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، غیبت زندانی پس از پایان مدت مرخصی در نوبت های اول و دوم و سوم به ترتیب موجب سه ماه و شش ماه و یک سال محرومیت از مرخصی می شود.

شرایط استفاده از مرخصی پایان حبس

گاهی اوقات زندانی در طول دوره محکومیت و به شرط دارا بودن شرایط لازم برای اعطای مرخصی، از مرخصی شرایط فوق بهره مند نشده باشد، این مرخصی ها ذخیره می شود و در طول دوران محکومیت قابل استفاده است. چنانچه با احتساب مرخصی های ذخیره و مدت باقی مانده از حبس، محکومیت خاتمه یافته تلقی شود، زندانی می تواند با لحاظ درجه اعتباری که کسب کرده است و چنانچه به علت قانونی دیگری بازداشت نباشد، بدون تودیع تأمین از مرخصی پایان حبس استفاده کند.

سخن پایانی

فرد محکوم به حبس می تواند براساس رعایت اصول و مقررات زندان،کسب نصاب لازم و دادن تأمین مناسب از مرخصی سه روزه در ماه استفاده نماید اما در خصوص مجرمین خطرناک باید گفت که تشخیص دادستان نیز لازم می باشد و صرفاً برمبنای شرایط پیش گفته نیست و حتی با وجود تشخیص و موافقت دادستان هم مرخصی کمتری به این زندانیان تعلق می گیرد که معادل 5 روز آن هم هر چهار ماه یکبار می باشد.