آیا استفاده از لباس و نشان های نظامی جرم است؟

افرادی هستند که به انگیزه های گوناگون از لباس و نشان های نظامی استفاده نموده و به این واسطه امنیت عمومی را خدشه دار می نمایند. استفاده و گاهاً سوءاستفاده از لباس و نشان های نظامی سبب شده که قانونگذار نسبت به این رفتار واکنش نشان داده و آن را در قانون مجازات اسلامی و همچنین قانون مجازات جرائم  نیروهای مسلح جرم انگاری نماید. در این مقاله به جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی توسط اشخاص عادی و نظامیان می پردازیم.

جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی توسط اشخاص عادی

ممکن است سوال شود که آیا استفاده از لباس و نشان های نظامی توسط شخص عادی  جرم است؟ پاسخ به این سوال مثبت می باشد در واقع استفاده از لباس و نشان های نظامی از جمله رفتارهایی است که توسط قانونگذار جرم تلقی شده و برای آن مجازات تعزیری تعیین شده است.

براساس ماده 556 قانون مجازات اسلامی :

• هر کس بدون مجوز و به صورت علنی لباس‌های رسمی مأموران نظامی یا انتظامی جمهوری اسلامی ایران یا نشانها، مدالها یا سایر ‌امتیازات دولتی را بدون تغییر یا با تغییر جزئی که موجب اشتباه شود مورد استفاده قرار دهد در صورتی که عمل او به موجب قانون دیگری مستلزم‌ مجازات شدیدتری نباشد به حبس از سه ماه تا یک سال و یا جزای نقدی از ۲۵/۰۰۰/۰۰۰ ریال تا ۱۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم خواهد شد. و در صورتی که از این عمل خود سوء‌ استفاده کرده باشد به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

تبصره - استفاده از البسه و اشیاء مذکور در این ماده در "اجرای هنرهای نمایشی" مشمول مقررات این ماده نخواهد بود.

بنابر ماده فوق استفاده از لباس و نشان های نظامی توسط اشخاص عادی جرم بوده و مجازات تعزیری را در پی دارد. لذا برای اینکه استفاده کننده از لباس و نشان نظامی محکوم شده و متعاقب آن مجازات گردد می بایست:

• لباس یا نشان نظامی را به صورت علنی استفاده نماید به این معنا که در معبر و منظر عمومی یا در در مقابل دید اشخاص از آنها استفاده نماید.
• استفاده کننده می بایست به صورت غیر مجاز و بدون مجوز اقدام به استفاده نموده باشد.
• استفاده کننده از لباس یا نشان نظامی می بایست در لباس و نشان مورد استفاده تغییر اساسی ایجاد نکرده و یا تغییر جزئی که سبب خروج از اصل و ماهیت شود، انجام نداده باشد به این معنا که اگر در لباس یا نشان نظامی تغییر اساسی یا جزئی انجام داده باشد که سبب شود در دید عموم تغییر صورت گرفته آشکار بوده و مشخص گردد که لباس و نشان تقلبی و غیراصل می باشد مرتکب جرم نشده است.
• نیاز نیست که استفاده کننده از لباس و نشان نظامی به این واسطه سوء استفاده نماید، بلکه به دلیل مطلق بودن این جرم، صرف استفاده از لباس و نشان نظامی به صورت علنی و غیر مجاز جرم می باشد و سوء استفاده مرتکب به این واسطه سبب تشدید مجازات وی و تحمیل هردو مجازات یعنی حبس و جرای نقدی مندرج در ماده 556 قانون مجازات اسلامی بر وی خواهد شد.

نکته: استفاده از لباس و نشان های نظامی جهت فیلم و سایر هنرهای نمایشی جرم نمی باشد.

نکته: مقصود از نظامیان براساس قانون نیروهای مسلح، کارکنان نیروی انتظامی، ارتش، سپاه پاسداران ، کارکنان وظیفه و کارکنان وزارت دفاع و پشتیبانی می باشند.

نکته: جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی، جرمی غیرقابل گذشت می باشد.

نکته: جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی ، جرم تعزیری درجه 6 بوده و فاقد آثار تبعی می باشد به همین دلیل صدور گواهی عدم سوء پیشینه برای مرتکب این جرم بلامانع است.

جرم استفاده از لباس و نشان های  نظامی توسط نظامیان

جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی فقط توسط اشخاص عادی جرم نمی باشد، بلکه اگر نظامیان نیز بدون داشتن مجوز یا حق، از لباس و نشان های نظامی استفاده نمایند مرتکب جرم گردیده و براساس ماده 126 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح به حبس تعزیری محکوم می شوند.

• بر اساس ماده ۱۲۶ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح : هر نظامی که علناً نشان‌ها، مدال‌ها، علایم و درجات نظامی و البسه نظامی داخلی یا خارجی را بدون تغییر یا با تغییر جزیی که موجب اشتباه شود، بدون مجوز یا بدون حق، استفاده کرده یا از لباس، موقعیت، شغل و کارت شناسایی خود برای مقاصد غیرقانونی استفاده کند، به حبس از 6 ماه تا دو سال محکوم می‌شود، مگر اینکه به موجب این قانون یا قوانین دیگر، مستلزم مجازات شدیدتری باشد که در این صورت به آن مجازات محکوم می‌شود.

براساس ماده فوق در صورتی نظامی به مجازات استفاده از لباس و نشان نظامی محکوم می شود که:

اولاً: استفاده از نشان و لباس توسط نظامی بدون حق و یا بدون داشتن مجوز باشد.

ثانیاً: به صورت علنی از لباس یا نشان استفاده نماید.

مثال: یکی از کارکنان ارتش از لباس مختص به سپاه استفاده نماید، یا درجه یا مدال یا نشانی را که مطابق مقررات آن را کسب نکرده است را روی لباس خویش نصب نماید.

نکته : براساس ماده ۱۱۳ قانون ارتش جمهوری اسلامی ایران : "نظامیان بازنشسته" حق استفاده از لباس مخصوص نظامی را ندارند مگر در موارد خاصی که استفاده از لباس نظامی از طرف ارتش اعلام شود.

آیا اگر شخصی از نشان یا لباس نظامی کشور دیگری استفاده کند، بازهم مرتکب جرم شده است؟

استفاده از لباس و نشان های نظامی کشورهای دیگر توسط اشخاص عادی براساس ماده 557 قانون مجازات اسلامی در صورت وجود شرایط ذیل جرم می باشد:

• استفاده کننده علناً و به صورت غیر مجاز اقدام نموده باشد.
• معامله متقابل وجود داشته باشد به این معنا که در کشور مقابل نیز برای استفاده از لباس و نشان های نظامی ایرانی به صورت علنی و غیر مجاز، جرم انگاری صورت گرفته باشد.
• یا استفاده از لباس و نشان های نظامی بیگانگان موجب اخلال در نظم عمومی گردد.

نکته: با توجه به عبارت یا در ماده 557 قانون مجازات اسلامی، نیاز نیست برای مجازات مرتکب معامله متقابل و اخلال در نظم عمومی با همدیگر محقق گردد بلکه صرف تحقق یکی از این دو مورد برای مجازات مرتکب کفایت می کند.

استفاده از لباس و نشان های نظامی کشورهای دیگر توسط نظامیان نیز براساس ماده 126 قانون مجازات نیروهای مسلح جرم می باشد. نکته حائز اهمیت این است که برای مجازات استفاده از لباس و نشان های نظامی کشورهای دیگر توسط نظامیان برخلاف اشخاص عادی نیاز به معامله متقابل یا اخلال در نظم عمومی نمی باشد و قانونگذار مطلقاً شخص نظامی را  که به صورت علنی و غیر مجاز از لباس و نشان های نظامی سایر کشورها استفاده کرده است را مجرم پنداشته است.

مرجع رسیدگی به جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی

در خصوص مرجع صالح جهت رسیدگی به جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی می بایست بین نظامیان و اشخاص عادی تفکیک قائل شد. براساس اصل 172 قانون اساسی مرجع صالح جهت رسیدگی به جرائم نظامیان دادگاه های نظامی می باشد، با توجه به مجازات مقرر در ماده 126 قانون مجازات جرائم نیروهای مسلح مرجع صالح دادگاه نظامی 2 می باشد. لازم به ذکر است که در صورتی که ضابطان دادگستری در مقام ضابط بودن و در حین انجام وظایف مربوط به این مقام، مرتکب جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی گردند به جرم آنها در دادگاه های عمومی رسیدگی می شود که مقصود همان دادگاه کیفری 2 می باشد. در خصوص مرجع صالح جهت رسیدگی به جرم استفاده از لباس و نشان های نظامی، توسط اشخاص عادی باید گفت که براساس قانون آیین دادرسی کیفری و لحاظ درجه جرم موضوع ماده 19 قانون مجازات اسلامی، دادگاه کیفری 2 صالح به رسیدگی می باشد.

سخن پایانی

استفاده از لباس و نشان های نظامی علناً و به صورت غیرمجاز یا من غیر حق توسط اشخاص عادی و نظامی جرم بوده و مرتکب به مجازات تعزیری محکوم می شود. با توجه به عدم درج جرم مذکور در ماده 104 قانون مجازات اسلامی، این جرم یعنی استفاده از لباس و نشان های نظامی جرمی غیرقابل گذشت بوده و نیاز به شکایت شاکی خصوص ندارد لذا گذشت شاکی تنها می تواند سبب تخفیف مجازات مجرم گردد.