دیه انواع قتل و قوانین آن

دیه قتل در قانون مجازات اسلامی

قانون مجازات اسلامی مجازاتهای اصلی را به چهار دسته تقسیم نموده است که یکی از این مجازاتها دیه است. در قانون سابق دیه در مقابل ارش قرار می‌گرفت اما با توجه به تعریفی که قانون گذار در قانون جدید از دیه قرار داده است دیه شامل دیه مقدر و غیر مقدر است و به نحوی می‌توان گفت که دیه غیر مقدر همان ارش است. یکی از موارد پرداخت دیه در خصوص جرم قتل است و با توجه به اینکه قتل دارای مصادیق مختلفی‌ست در ادامه هر یک را به صورت مختصر شرح می‌دهیم:

دیه قتل عمد مطابق قانون مجازات اسلامی

در قتل عمد قاتل هم قصد فعل و هم قصد نتیجه را دارد و یا اینکه قصد نتیجه نداشته اما عمل او نوعاً کشنده است. مجازات اصلی برای ارتکاب جرم قتل عمد قصاص است اما گاهاً پیش می‌آید که اجرای قصاص میسر نیست. در این صورت دیه پرداخت می‌گردد. از جمله مواردی که سبب سقوط قصاص و تبدیل آن به دیه است می‌توان به داشتن رابطه پدر و فرزندی، دیوانه بودن مقتول، دیوانه یا نابالغ بودن قاتل، مسلوب الاختیار بودن قاتل، مهدورالدم بودن مقتول و قتل در حال بیهوشی و خواب اشاره کرد.در شرع مقدس اسلام برای قتل عمد در صورتی که قصاص اجرا نشود میزان دیه قتل عمد  به قرار زیر است:

• صد شتر که داخل در سال ششم باشند.
• دویست گاو نر یا ماده
• هزار دینار
• ده هزار درهم
• هزار گوسفند نر یا ماده

براساس قانون دیه قتل عمد همان مقدار مقدر در شرع است. با توجه به اینکه مقدارهای تعیین شده در شرع رایج نیست، به همین دلیل معادل قیمتی آن هر ساله توسط رئیس قوه قضاییه تعیین می‌شود که آخرین مبلغ تعیینی 330 میلیون تومان در سال 1399 است.

دیه قتل شبه عمد

در این نوع قتل قاتل قصد فعل را داراست اما قصد نتیجه را ندارد و عمل او نیز نوعاً کشنده نیست. در صورتی که فردی مرتکب قتل شبه عمد شود می‌بایست به اولیای دم مقتول دیه پرداخت نماید. مقدار دیه پرداختی توسط مرتکب قتل در صورتی که مقتول مرد باشد معادل دیه کامل است و اگر زن باشد مابه التفاوت از صندوق پرداخت می‌شود. به مانند دیه قتل عمد، دیه قتل شبه عمد نیز 100 شتر بوده، با این تفاوت که سن شترها متفاوت است. البته همانگونه که گفتیم به دلیل غیر رایج بودن مقادیر شرعی معادل قیمتی که توسط رئیس قوه قضائیه تعیین و توسط مرتکب پرداخت می‌شود.

دیه قتل خطای محض

در قتل خطای محض قاتل قصد فعل و نتیجه را نداشته و قتل اتفاقاً حادث می‌شود. دیه قتل خطای محض نیز بمانند دو مورد قبلی است با این تفاوت که گاهاً توسط عاقله پرداخت می‌شود.

مزایای مشاوره با وکیل قتل در داداپ

دیه قتل را چه کسانی پرداخت می‌کنند؟

در صورت ارتکاب قتل و محق شدن وراث مقتول به دریافت دیه، قاتل می‌بایست دیه را به اولیای دم مقتول پرداخت نماید. در قانون مجازات اسلامی نیز به پرداخت دیه توسط مرتکب قتل اشاره شده است. ماده 462 بیان داشته است که در قتل عمد و شبه عمد پرداخت دیه توسط خود مجرم صورت می‌گیرد، اما همیشه اینگونه نیست که خود مجرم دیه را پرداخت نماید. همانگونه که در مطالب قبلی بیان کردیم یکی از انواع قتل خطای محض است که در این نوع قتل اگر جرم قتل به واسطه قسم یا علم قاضی اثبات شود، عاقله که همان بستگان ذکور نسبی می‌باشند، ملزم به پرداخت دیه می‌باشند.

دیه قتل به چه کسانی تعلق می گیرد؟

با توجه به اینکه در اثر قتل مجنی علیه حیات خود را از دست می‌دهد و برعکس جراحت بر عضو که خود مستحق دریافت دیه است، در قتل گاهی ورثه مقتول و گاهی نیز بیت المال مستحق دریافت دیه قتل هستند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که اولویت برای دریافت دیه خود مقتول بوده که بدهی و هزینه کفن و دفن او در اولویت مبلغ دریافتی‌ست. همانطور که بیان نموده کردیم ورثه مقتول حین فوت زنده هستند و براساس قانون ارث دیه دریافتی را ما بین خود تقسیم می‌کنند. اما اگر قاتل خود جز ورثه باشد از ارث محروم می‌شود. زیاد قتل از موانع ارث است. اشتباه متداول بین عامه مردم این است که در صورتی که قتل در ماه حرام صورت گیرد دیه دریافتی دو برابر است، در حالی که اینگونه نبوده و یک سوم اضافه می‌شود. در قانون قدیم تغلیظ دیه صرفاً در خصوص قتل اعمال می‌شد، در حالی که در مادون نفس نیز بر اساس قانون جدید تغلیظ صورت می‌گیرد. همانگونه که بیان شد علاوه بر ورثه، بیت‌المال نیز یکی از وراث مقتول است و در صورتی است که فردی کشته شده و هیچ وارثی نداشته باشد.

مهلت پرداخت دیه قتل از منظر قانون

در قانون مجازات اسلامی برای هر سه نوع قتل که در قسمت بالا هر یک به صورت مختصر شرح داده شد، به صورت معین مهلت تعیین شده است. طبق ماده 482 قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه در جرایم عمدی ظرف مدت یک سال قمری است. جرایم عمدی شامل نفس و مادون نفس بوده و مهم عمدی صورت گرفتن عمل مرتکب است. در ادامه ماده 482 مهلت پرداخت دیه در جرایم شبه عمد را ظرف دو سال قمری و جرایم خطای محض ظرف سه سال قمری بیان کرده است. در صورتی که قتل به صورت شبه عمد واقع شود قاتل می‌بایست هر سال نصف دیه را پرداخت کند و اگر قتل به صورت خطای محض واقع شود مبلغ پرداخت برای هر سال یک سوم دیه کامل است.

از جمله نکات مهمی که در این قسمت به آن می‌توان اشاره کرد این است که مهلت‌های تعیین شده قانونی می‌تواند در صورت توافق طرفین تغییر نماید.

پرسش وپاسخ در مورد دیه قتل

1. آیا دیه قتل زن و مرد با هم برابر است ؟ 

بر اساس شرع مقدس اسلام دیه زن و مرد تا یک سوم دیه کامل با هم برابر بوده و مازاد بر آن، دیه زن نصف دیه مرد است. البته بر اساس تغیراتی که در قانون جدید حاصل شده است ، ما به التفاوت دیه زن و مرد از صندوق تامین خسارت بدنی پرداخت می‌شود. البته تغییر جدیدی که حاصل شده، سرایت دادن پرداخت توسط صندوق به جراحات مادون نفس است.

2. در صورت فوت یا فرار قاتل تکلیف چیست؟

بر اساس ماده 435 قانون مجازات اسلامی هر گاه در جنایت عمدی به علت مرگ یا فرار دسترسی به مرتکب ممکن نباشد، با درخواست صاحب حق دیه جنایت از اموال مرتکب پرداخت می‌شود. حال اگر مال مرتکب برای پرداخت دیه کافی نباشد، باید بین قتل عمد و غیر عمد تفکیک قائل شویم. بر اساس ماده 435 اگر قتل عمدی باشد عاقله قاتل، دیه را می‌پردازند و در صورتی که عاقله تمکن مالی نداشته باشند، یا به آنها دسترسی نباشد دیه از بیت المال پرداخت می‌شود. حال اگر قتل غیر عمدی باشد بر اساس ماده 474 دیه از بیت المال پرداخت می‌شود و عاقله مسولیتی ندارد.

 مراحل طرح شکایت قتل توسط وکیل

بهتر است برای پیگیری پرونده‌های خود به خصوص در زمینه قتل از وکیل پایه یک متخصص در این زمینه استفاده کنید. چه بسا با کمک گرفتن از تخصص چنین افرادی نوع قتل و مجازات آن تغییر یابد. پس از اینکه برای پیگیری جرم قتل به وکیل مراجعه کرده و مدارک و مستندات خود را جهت بررسی وکیل ارائه دادید و با حصول توافق وکالت نامه را منعقد کردید، وکیل قتل برای پیگیری پرونده شما فعالیت خود را از مرحله دادسرا شروع می‌کند. چون برخلاف امور حقوقی که مستقیم در دادگاه طرح می‌شود، امور کیفری ابتدا در دادسرا مطرح شده و در صورت صدور کیفر خواست وارد مرحله دادگاهی می‌شود. البته همانطور که می‌دانید با توجه به الکترونیکی شدن ثبت دادخواست و شکوائیه می‌بایست با راهنمایی وکیل خود برای ثبت شکایت در دفاتر خدمات قضایی اقدام نمایید.